Interview CIP

Hoe beleef je de coronacrisis?

“De coronacrisis voelt erg onwezenlijk. In aanvang ontkende ik het ook enigszins en begon ik lacherig mensen met mijn elleboog te groeten in plaats van handen te schudden. Vervolgens vond ik de maatregelen mede omdat ze wat lacherig en schoksgewijs ingevoerd werden, wat overdreven. Vervolgens ervoer ik de ‘intelligente lock down’ als een vorm van vakantie, maar na een week begon het met te beklemmen.  Tot die tijd dacht ik: “het is zo weer voorbij”… De merkwaardigste ervaringen zijn mijn reizen met de trein. Soms zit je bijna alleen in de trein en dan kom je in mijn geval op Amsterdam Centraal waar het altijd superdruk is en zie je maar een paar mensen lopen. Ook het winkelen werkt vervreemdend. Een soort absurdistische sfeer met zombie-achtige wezens die op afstand van elkaar met strakke blik door de winkels struinen.

Wat is het meest heftige dat je tot dusver meemaakte in deze periode? Hoe kijk je ernaar vanuit je geloof?
“Er is zo veel heftigs. Een klant mailde me dat hij zijn demente broer in een paar dagen tijd aan corona verloren had. Hij mocht hem niet meer opzoeken in ziekenhuis en vervolgens mocht hij ook geen afscheid nemen noch bij de crematie aanwezig zijn. Ook heel heftig: de gigantische werkeloosheid, nu in de USA en gaandeweg ook in Europa. Ook heftig: de scherpe woorden tussen Italië en onze Nederlandse ministers Rutte en Hoekstra. Vanuit het christelijk geloof zie ik de wereldwijde pandemie als een oordeel van de Heere God over onze hooghartigheid, ondankbaarheid en godloosheid. Hooghartigheid omdat we meenden het zelf allemaal te kunnen klaren en dachten via techniek, geld en economie de wereld in handen te hebben, maar God blaast erin en de gehele wereld ligt stil. Ondankbaarheid omdat we verdraaid weinig beseffen dat gezondheid een ongelofelijke zegen is en godloosheid omdat het leven zonder God en Zijn eer wel erg plat en materialistische gefocust wordt. Voorts zie ik corona als één van de voorzegde barensweeën zoals die er zullen komen voordat Jezus Zijn voorzegde Messiaanse rijk op aarde gaat vestigen…”

Je begeeft je in de financiële/vastgoed wereld. Zie je wat betreft de omgang met de coronacrisis verschil tussen christenen en niet-christenen?

“In het vastgoed zie ik geen verschil tussen christenen en niet-christenen. Beide groepen vastgoedeigenaren hebben zorgen, zien kansen en denken na over hoe om te gaan met nooddruftige en hulpbehoevende huurders. Buiten de vastgoedvragen zijn er natuurlijk wel vragen die met levensbeschouwing te maken hebben. Niet-christenen hoeven niet na te denken in welke apocalyptische sferen we leven. Zelf ben ik ontstellend blij dat we vanwege ons geloof zicht hebben op een eeuwige toekomst bij de Heere Jezus. Ik denk in deze coronatijden regelmatig: “Je zult toch geen christen zijn…”. Als christen zie je het betrekkelijke van het aardse leven, maar ook van corona met licht en zicht vanuit de eeuwigheid. Straks “zingen wij in God verblijd, aan Hem gewijd, van ’s Heeren wegen!” Straks: “ ‘k Zal eeuwig zingen van Gods goedertierenheden, Zijn waarheid te allen tijd, vermelden door mijn redenen.” Straks: “Wij steken het hoofd omhoog en zullen de eerkroon dragen, door U, door U alleen om ’t eeuwig welbehagen”…

Al voordat corona ons overviel had ik mijn paaspreekthema bepaald: “Nu jaagt de dood geen angst meer aan, want alles alles is voldaan!”. Door en na Pasen kunnen wij dood, hel en corona uitdagen, a la Paulus: “Dood, waar is uw prikkel? Hel, waar is uw overwinning?”, maar dat gezegd hebbende is de realiteit van corona natuurlijk een drama voor hen die niet hun toevlucht genomen hebben tot het allesreinigende bloed van onze Heere Jezus Christus en is corona natuurlijk een drama voor de slachtoffers, de nabestaanden en het medisch personeel. Als christenen mogen we gelukkig echter verder kijken dan corona. Dat is het mooie aan ons geloof: het geeft perspectief, het geeft het leven kleur. Wij hoeven niet vanuit materie en aards geluk te leven, maar kennen een heel andere dimensie: het wandelen met God, hier en nu in gebrokenheid en straks voor eeuwig met Hem, door Hem en tot Hem. Hopelijk leidt corona ook tot meer zingevingsvragen bij hen die Christus niet als borg en middelaar kennen. Ik snap niet dat niet iedereen beseft dat het leven niet zo plat kan zijn als dat de huidige maatschappelijke heersende visie is.”

Wat merk je in je eigen bedrijf van de coronacrisis?

“In de onroerend-goed-sector is het een grote zorg of huurders nog wel hun huur kunnen betalen. Als eigenaar gun je het de huurder dat hij/zij in het gehuurde met plezier geld kan verdienen om daarmee hun inkomen, hun kosten en daarmee ook de huurpenningen  (gemiddeld denk ik zo’n 10 procent van hun omzet) te verdienen. Als overheid het de huurder verbiedt het gehuurde te gebruiken of als corona het optimaal gebruik van het gehuurde weerhoudt, dan is dat voor de huurder natuurlijk erg lastig. Wij als bedrijf en ook als branche-organisatie Vastgoed Belang sturen aan op maatwerk met de huurder. Je ziet sommige huurders letterlijk na één dag een brief sturen dat ze drie maanden op huurvakantie gaan en die krijgen een brief terug dat het zo niet werkt, maar dat we in onderling overleg moeten kijken wat we voor elkaar kunnen betekenen. Er zijn ook huurders die bedroefd vertellen dat ze de huur niet kunnen betalen en uiteraard krijgen die huurders huurkorting en uitstel van betalingen. Uiteraard heb je als verhuurder ook jouw verplichtingen naar andere partijen.

Er is een risico dat het negatieve imago dat toch al aan vastgoedeigenaren (denk aan de reactie op Prins Bernard) kleeft, met deze crisis fnuikende gevolgen krijgt. Organisaties als de huurdersbond, maar ook een (hetzij met schaamte gezegd) partij als de ChristenUnie pogen de crisis te gebruiken om te zorgen dat eigenaren nooit meer huurders die niet betalen uit het gehuurde mogen zetten. Op die manier bevorder je dat mensen huur als laatste kostenpost gaan beschouwen. Uiteraard zijn wij als bedrijf en ook als belangenorganisatie er mee eens dat mensen die door de coronaproblematiek geen huur kunnen betalen niet op stel en sprong het gehuurde moeten verlaten, maar het omgekeerde is natuurlijk ook absurd. Niemand verdedigt dat winkeliers primaire levensbehoeften gratis zouden moeten geven aan bepaalde klanten, maar vasteigenaren (die allemaal ook hun financiële verplichtingen hebben), moeten maar accepteren dat huurders hun verplichtingen jegens hen niet hoeven na te komen… Deze foute maatschappelijke wind moet bestreden worden.  Zelfs de overheid doet hier soms aan mee, terwijl het me op viel dat de overheid zelf haar huurders geen huurkorting maar huuruitstel geeft.

Als hoofdbestuurslid van de branche-organisatie hebben we bijkans dagelijks onderling contact. Een crisis werkt onderling ook verbroederend. We geven elkaar adviezen over hoe om te gaan met de materie en we hebben nog nooit zo veel nieuwe leden in één maand erbij gekregen als de vorige maand. De zorgen die ik me maak zijn meer op de maatschappij gericht (brengt corona ons als maatschappij en individuele mensen dichter bij onze goede God, uit wiens vaderhand ons al deze zaken toekomen), dan zakelijk. Ik merk bij onze klanten in vier weken meer stress dan in de vier crisisjaren 2008-2012, maar omdat wij nu een heel solide bedrijf hebben (als conservatieve ondernemers roepen wij dat je je tussen de crises door klaar moet maken voor een volgende crisis; eigenlijk het verhaal dat Jozef in Egypte al onderwees) dat in vijf landen en in alle onroerendgoedsegmenten zit, maak ik me zakelijk geen zorgen. Met de ervaring en talenten die we hebben zullen we er alles aan doen om ons en het ons toevertrouwde vermogen zo veilig en goed mogelijk door alle stormen en ruwe baren langs  klippen en rotsen te leiden, aan het eind van de crisis zoekend naar de bijbehorende kansen die een crisis aan het einde biedt.”

De economie en de financiële markt wordt keihard getroffen. Dat heeft uiteindelijk invloed op ons allemaal. Hoe erg moeten we ons hierover zorgen maken?

“Voor iedereen die geld als het ultieme levensdoel heeft, is de crisis zorgelijk. Economisch zal de crisis een duw geven die ons een jaar of – pak hem beet – tien terug zal duwen in de economische ontwikkelingen. Hoe minder iemand levensdoel ‘geld’ is, hoe minder de crisis hem/haar zal raken. Desalniettemin zullen we een stap in onze welvaart moeten inleveren, maar dat kunnen wij bijna allemaal in het westen goed hebben. Het droevigste is natuurlijk dat een crisis altijd de meest erge gevolgen heeft voor de armere mensen en werelddelen. Toen de vorige crisis begon, zei ik vaak dat ik wenste dat we allemaal meer zouden gaan beseffen wat Jezus leerde toen Hij zei: “Het is beter te geven dan te ontvangen.” Hopelijk leidt de huidige crisis wat dat betreft ook meer tot omzien naar de behoeftige naasten om te helpen. Paulus leert: draagt elkanders lasten en vervult alzo de wet van Christus. Wat zijn we als christenen rijk gezegend dat we naast belastingheffing vrijwillig onze tienden mogen geven aan goede doelen en zingeving.

Wat betreft zorgen nog een belangrijke gedachte:  in mijn opvoeding leerde ik een geweldig mooi lied uit de overigens ontstellend rijke Johannes-de-Heer-bundel: “Als g’ in nood gezeten, geen uitkomst ziet, wil dan nooit vergeten, God verlaat u niet. Ducht (vreest) toch geen nood, ’s Heeren trouw is groot en na ’t nacht’lijk duister volgt het morgenrood. Wat ons ontviele, Redder in nood, red slechts onze ziele uit zond’ en dood.” Het tweede couplet eindigt zo mooi als het gaat over zorgen: “Groter dan de Helper is de nood toch niet.”

 

Dit is deel één in een serie van twee. In het volgende deel hebben we het met Cor Verkade over beleggen, de wereldeconomie én geeft hij een gouden tip.

 

Deel 2 vervolg

Cor Verkade is ondernemer en vastgoedinvesteerder maar bovenal christen. Hij verhuurt veel bedrijfspanden en heeft daardoor direct met de coronacrisis en de maatregelen van de overheid te maken. CIP.nl stelde hem enkele vragen over beleggen en investeren gedurende de coronacrisis en hoe je hier als christen naar moet kijken. Het christendom in combinatie met kapitalisme komt ter sprake én hij deelt zijn gouden geldtip voor dit moment: “De belangrijkste beleggingstip komt uit Jezus’ mond.”

 

Heeft belegen en investeren op dit moment eigenlijk nut?
“Beleggen is altijd riskant. Het hoofd van de school in Montfoort legde ons als elfjarigen uit dat we later als we oud waren Calvijns Institutie moesten gaan lezen en hij vertelde ook over Calvijn (ondertussen ook de beursberichten van de krant aan ons uitleggend) dat je van Calvijn niet mocht beleggen. Hoewel ik die gedachte bij Calvijn niet letterlijk teruggevonden heb, kun je bij Calvijn wel vinden dat je moet werken voor je brood en Calvijn was ook één der eersten die vond dat je bij een zakelijke geldlening gewoon rente mocht vragen. Hoewel ik niet zal zeggen dat een calvinist niet mag beleggen, zie ik er veel haken en ogen aan. Ik heb ook wel klanten die vertellen dat hun gesprekken aan tafel qua inhoud zijn gestegen sinds ze hun vermogen van de beurs hebben gehaald en bij ons hebben geïnvesteerd. Er is een groot verschil tussen beleggen (eigenlijk een vorm van speculeren) en investeren.

 

Investeren is ook in crisistijd erg zinvol. Sterker nog: nu banken geen rente meer geven en het geld vanwege de voortgaande inflatie wel steeds minder waard wordt, dien je om het vermogen voor de toekomst bestendig te houden te investeren. Niets doen met je geld (en feitelijk is dat helaas bij een bankrekening op dit moment zo) wordt door Jezus afgewezen: “Gij luie dienstknecht. Had je geld naar de wisselaar gebracht, dan had je tenminste nog rente gekregen”, zo leert Jezus. Wij willen als bedrijf die rol van die wisselaar spelen voor onze klanten, zodat ze maandelijks tenminste nog rente krijgen… Wat wel verstandig is, om geld niet lang vast te zetten, zodat je in het dieptepunt van de crisis er zelf onroerend goed mee kunt kopen. Alle lezers wil ik ook adviseren: koop voorlopig geen onroerend goed, maar wacht tot de daling van de onroerendgoedprijzen die straks hoogstwaarschijnlijk gaat komen tot gunstigere prijzen geleid hebben en ga dan zoeken.”

De wereldeconomie lijkt te imploderen. Hoe kijk je hiernaar? En vanuit je geloof?

“De wereldeconomie zet een grote stap terug, zoals dat wel vaker gebeurd is, bijvoorbeeld bij de vorige crises van 2008-2012, maar ook in de jaren ’30 en bij de grote wereldoorlogen. Wat betreft geloof, moet ik denken aan de toren-van-Babel-cultuur die er in onze cultuur hangt: wij kunnen gebouwen tot de hemel bouwen en wanen onszelf her en der als God, maar God hoeft er maar in te blazen met een spraakverwarring of corona en de menselijke bouwwerken vallen als kaartenhuizen ineen. Wat ook een voordeel aan de coronacrisis is, is dat we nu zien hoe dom het is om zo afhankelijk te zijn van elkaar. Het ongebreideld kapitalisme heeft zieke kanten en die worden nu zichtbaar. Eigenlijk stimuleert het ongebreideld kapitalisme de cultuur van ‘voor een dubbeltje op de eerste rang zitten’. Vreemd hoe we China veel te veel macht en invloed gegeven hebben. Fijn dat Trump dat terugduwt. Gek dat we wel Rusland boycotten maar niet China, Turkije en andere vreemde landen.”

Het merendeel van de investeringen wordt gedaan met geleend (of bijgedrukt) geld. Hoe kijk je daar als christen en investeerder/belegger naar? Wat zou je de mensen hierover mee willen geven?

“Om een mooi bedrijf op te zetten, heb je financiële middelen nodig. Als je die niet geërfd hebt, moet je of heel lang heel hard gaan werken en kun je een klein bedrijfje beginnen, of je moet zorgen dat andere mensen blij zijn dat ze jou kennen en dat ze jou hun geld kunnen uitlenen. In dat laatste geval heb je een win-win-situatie en kun je iets moois gaan doen, waarbij je van het resultaat jouw tienden mag geven, zodat het een win-win-Win-situatie is. Niets mis met schulden maken dus, althans, zo lang je met die schulden zorgt die schulden af te kunnen lossen en anderen daarmee blij te kunnen maken.

Een andere kant van de schuldenmedaille is de overheid, die geen product heeft om de schuld mee terug te verdienen, maar die de schulden gebruikt om cadeautjes uit te delen aan de bevolking en zo populairder te worden om de volgende verkiezingen te kunnen winnen. Mijns inziens zouden overheden nooit schulden moeten maken, maar slechts geld dat in eigendom is gebruiken om de maatschappij gelukkiger te maken. Een gezonde overheid kent haar kerntaken en beseft dat belastingheffing een verregaande vorm van staatsinmenging is die beperkt moet worden tot het uiterste en alleen toegestaan is om de bevolking rechtstreeks te dienen. Schulden maken door de overheid staat gelijk aan de problemen over de schutting gooien naar de volgende generatie… Ik wil meegeven dat je moet zorgen dat je nooit meer schulden dan bezittingen hebt en dat je schulden alleen dien te gebruiken om te investeren en dus een gezondere portemonnee te krijgen.

Je noemt het bijdrukken van geld: dat is natuurlijk kwalijk! Met het bijdrukken van euro’s maken we de waarde ervan lager en het droevige is dat het de Europese economie niet versterkt. De zwakke zuid europese landen worden hierdoor te weinig gestimuleerd eindelijk orde op zaken te gaan stellen. Ik maak er nooit een geheim van eurosceptisch te zijn en ook deze crisis bewijst dat de meest eurosceptische partijen (SGP en onze huurder Forum voor Democratie) gelijk hebben.”

Het misschien wat vroeg: maar kun je een belangrijke les delen met betrekking tot kapitalisme en welvaart met christenen?

“Over kapitalisme moet je net als met zo veel andere thema’s met twee woorden spreken: enerzijds… anderzijds… Kapitalisme als systeem is nodig om een prijs te bepalen van producten en ook om mensen aan het werk te krijgen. Verschillen stimuleren. Gelijkheid maakt lui. Anderhalf jaar geleden was ik in Cuba en daar kun je zien wat er gebeurt met een maatschappij als het kapitalisme uitgebannen wordt. Helaas heb ik nooit een communistisch land bezocht, maar ook daar kun je zien dat het kapitalisme nodig was. Gelukkig heeft het communisme het wereldwijd afgelegd tegen het kapitalisme… Aan de andere kant is het kapitalisme erg één-dimensionaal. Alles gericht op geld en welvaart.

De Bijbel leert: “geldzucht is de wortel van alle kwaad”. Het kapitalisme gaat van de veronderstelling uit dat geldzucht in orde is.

De Heere God leert in Zijn tien geboden: “Gij zult niet begeren”. De begeerte is de grote wortel van alle kwaad. Het kapitalisme gaat uit van vraag en aanbod, van begeerte als leidend beginsel.  Dat vind ik ook het erge aan reclame: dat de verkoper van een product een begeerte oproept om dat opgeroepen gat te vullen met een product.

Het kapitalisme zonder liefdadigheid en het geven van tienden en het oog gericht houden op zingeving en cultuur, is dodelijk vermoeiend en fout. Het kapitalisme verwordt – zoals veel ismen – al snel tot een op zichzelf gericht doel en dan is het fnuikend. Het kapitalisme an sich is, mits gereguleerd door liefdadigheid en tienden, een mooi middel om tot een optimale welvaart en via zingeving/cultuur optimale welvaart te leiden.

Eigenlijk misschien net als met democratie, waarvan Churchill gezegd heeft dat het een slecht systeem is, maar hij geen betere kende. Een economie waarin kapitalisme hoogtij viert, heeft een sterke overheid die misbruik tegen gaat en een sterke kerk die liefdadigheid bevordert en praktiseert als aanvullingen nodig. Welvaart is betrekkelijker dan welzijn. Een vriendelijke buurman of een glimlach van een kind of een gedachte die je krijgt bij een mooi muziekstuk of schilderij is niet in waarde te schatten. Kapitalisme en welvaart op zich zijn zulke platte begrippen. Als christenen moeten we achter alle begrippen diepgang en verrijking zoeken, want het heeft alles wel met onze goede God en het dienen van Hem te maken. Ik ben geen fan van Abraham Kuyper, maar wel van de gedachte dat er geen terrein van het leven is, waarvan Jezus niet zegt: “Het is van Mij”.

Heel veel mensen leven, ook financieel, in onzekere tijden. Kun je een gouden geldtip delen voor dit moment?

“Koop spullen die je nodig hebt op het dieptepunt van de markt en zorg dat het jou toevertrouwde vermogen tot dat moment rente opbrengt. Zoek daartoe een betrouwbare zakenpartner die jou garandeert dat hij eerder dan zijn klanten failliet gaat. Johannes Calvijn leerde dat je geld bedrijfsmatig tegen rente mocht uitlenen, maar gaf er wel de voorwaarde aan dat de geldlener geen risico’s mocht lopen met andermans geld die hij niet met zijn eigen geld durft te lopen. Deze gouden regel van Calvijn kun je in het huidige stelsel bij geldleningen oppakken door te bepalen dat de geldlener hoofdelijk aansprakelijk is. Ik ken één bedrijf waarvan de directie die alle beslissingen neemt, zegt dat als het fout zou gaan, zij als eerste failliet wil zijn. Dat is precies volgens de regels van Johannes Calvijn en ik zou als tip aan de lezer willen meegeven om alleen te investeren in bedrijven die die gouden regel van Calvijn centraal zetten.

De belangrijkste beleggingstip komt uit Jezus’ mond: “Verzamel u geen schatten hier op aarde waarde de mot en de roest ze verderven, maar zoek eerst het Koninkrijk van God en alle andere dingen zullen u toegeworpen worden.” Geld / investeringen zijn als doel dramatisch, maar als middel mooi, een middel om liefdadigheid mee te verzorgen, goede doelen te steunen en het Koninkrijk der hemelen voortgang te doen vinden, ter meerdere eer en glorie van de nooit voldoende geprezen en bezongen naam van onze goede drieënige God.”

Dit is het tweede deel van een interview met Cor Verkade. Lees hier het eerste deel.